Συνέντευξη | Έλενα Γεωργιάδου
Αναμφίβολα ο Χάρης Τσέβης είναι ένας πολυβραβευμένος designer σε διεθνές επίπεδο. Αυτό το οποίο χαρακτηρίζει τα σχέδιά του, είναι η δημιουργική απόδοση ενός θέματος και κυρίως η προσωπογραφία, μέσω της μωσαϊκής δόμησης.
Έχοντας διανύσει μια μεγάλη πορεία ως επιχειρηματίας και καλλιτέχνης, αποφάσισε τα τελευταία χρόνια να ακολουθήσει αυτό το οποίο αγαπά περισσότερο και δεν είναι άλλο από το design.
Το Χάρη Τσέβη είχα τη χαρά να τον είχα καθηγητή. Θυμάμαι τότε, μικρή και άπειρη μελλοντική γραφίστρια, το θαύμαζα για τις ωραίες δουλείες του. Είναι με ιδιαίτερη χαρά που τον συναντώ, μετά από τόσα χρόνια, στο νέο του ξεκίνημα, στην Κύπρο.
Ιταλία, η δεύτερη του πατρίδα!
Kύριε Τσέβη, έχετε σπουδάσει visual design στο Μιλάνο της Ιταλίας. Αν πάρουμε τον χρόνο πίσω, πως βλέπετε να έχει επηρεαστεί η δουλειά σας από τότε? Σας έχει επηρεάσει η Ιταλική γραφιστική κουλτούρα?
Η Ιταλία είναι κάτι σαν δεύτερη πατρίδα για μένα. Την ερωτεύτηκα στα 14 μου όταν πέρασα ένα καλοκαιρινό μήνα στη μικρή πόλη Ριέτη που ο πατέρας μου είχε πάει για κάποιο σεμινάριο. Δεν ήξερα λέξη ιταλικά τότε αλλά περνούσα τη μέρα μου στη δημοτική πισίνα με άλλα παιδάκια που μου μάθαιναν να μιλάω. Τριγυρνούσα στην όμορφη μεσαιωνική πόλη όλη μέρα και φωτογράφιζα τις γωνίες που μου μιλούσαν. Η Ιταλική φινέτσα είχε αρχίσει να με κυριεύει. Είχα ταυτόχρονα γοητευτεί από την όμορφη τραγουδιστή ιταλική γλώσσα που ακόμη πιστεύω πως είναι η πιο μελωδική του κόσμου.
Παρότι είχα πάρει Γερμανική και Γαλλική παιδεία, λόγω επιλογών των γονιών μου, η Ιταλική μου είχε μείνει κάτι σαν απωθημένο και κάτι σαν παιδική αγάπη. Όταν λοιπόν τελείωσα τις σπουδές που έκανα στην Ελλάδα πάνω στη Γραφιστική δεν είχα την παραμικρή αμφιβολία για το πού θα συνέχιζα. Ήμουν σίγουρος πως θα αναζητούσα τις βάσεις στο design στο Μιλάνο, την καρδιά της Ιταλικής οικονομίας.
Οι μεγάλοι δάσκαλοι σε μια πόλη σχολείο!
Η επιλογή της Scuola Politecnica di Design ήταν μια από τις καλύτερες αποφάσεις που πήρα ποτέ στη ζωή μου. Μιλάμε για μια μικρή σε αριθμούς σπουδαστών σχολή η οποία έμοιαζε με ένα εργαστήριο πειραματισμών. Είναι η πρώτη σχολή design που ιδρύθηκε ποτέ στην Ιταλία και την είχε δημιουργήσει ένα άνθρωπος που δε θα ξεχάσω ποτέ στη ζωή μου. Ήταν ο Nino Di Salvatore, designer, ζωγράφος και διανοούμενος με σπουδαίο μυαλό και εξαιρετική παραγωγή σε ιδέες. Ο Di Salvatore ήταν μάλιστα κουφός. Μιλούσε πολύ δύσκολα αλλά μας δίδασκε ο ίδιος. Διάβαζε τα χείλη μας και εμείς κάναμε κόπο αλλά τα καταφέρναμε να καταλαβαίνουμε τι έλεγε. Και αυτό που έλεγε δεν ήταν απλά μια γενική διδασκαλία design. Ήταν ο ευαγγελισμός μιας κοσμοθεωρίας. Ήταν η σχολή της ψυχολογίας της Gestalt που για τον Di Salvatore ήταν κάτι σαν καλλιτεχνική θρησκεία. Είχε γύρω του μια ομάδα από designers και καλλιτέχνες που προέρχονταν από τα μεταφουτουριστικά κινήματα της Ιταλίας και πίστευαν κι εκείνη τη Gestalt ως οδηγό για την αντίληψη και την επικοινωνία. Άνθρωποι όπως ο Bruno Munari ο Carlo Nangeroni o Augusto Garau ο Heinz Waibl ήταν όλοι τους μέλη κινημάτων όπως το M.A.C. (Movimento Arte Concreta) που εξημνούσε τη φόρμα, το χρώμα και τα άλλα στοιχεία της οπτικής σύνθεσης ως φυσική προέκταση του εγκεφάλου. Οι δάσκαλοι αυτοί δε μας δίδασκαν να σχεδιάζουμε. Μας μάθαιναν πρώτα να βλέπουμε. Μας έκαναν κοινωνούς μιας ιδεολογίας της αντίληψης για να μας μάθουν το συντακτικό της επικοινωνίας.
Ύστερα ήταν μια σειρά νεώτερων δασκάλων και σχεδιαστών όπως oι νεώτεροι Vittorio Prina ή ο Luca Fiammenghi που βασίζονταν στη Gestalt και στη χρυσή μεταπολεμική εποχή του Ιταλικού design για να πάνε όμως λίγο πιο πέρα. Ο Prina, που ήταν designer παγκόσμιας φήμης ήταν πιστός της κουλτούρας του Ζεν και των Ανατολικών θρησκειών και φιλοσοφιών. Μας δίδασκε μεθόδους παραγωγής ιδεών. Για αυτόν δεν υπήρχε λύση που να είναι προφανής. Έπρεπε κάθε μας γραμμή, κάθε τελεία να έχει την αποστολή της.
Αλλά και το ίδιο το Μιλάνο ως πόλη ήταν ένα τεράστιο σχολείο. Το Μιλάνο συνήθως δεν αποτελεί τουριστικό προορισμό. Είναι μια πόλη που βομβαρδίστηκε στον πόλεμο και με αυτό τον τρόπο έχασε πολύ από την ομορφιά του παρελθόντος. Μέσα από αυτή την πληγή όμως ανοίχτηκε στο μέλλον κι έγινε η πιο γκρίζα, η πιο βιομηχανική και πιο παραγωγική πόλη της Ιταλίας. Είναι η defacto πρωτεύουσα του Ευρωπαϊκού νότου και το όριό του. Από τις Άλπεις και πάνω ξεκινάει κάτι άλλο. Το Μιλάνο είναι εκείνο το σύνορο όπου είσαι ακόμη στο Νότο με όλη του την φωτεινή ομορφιά και χαλαρότητα αλλά επικοινωνείς με την πιο αυστηρή και πειθαρχημένη βορειοευρωπαϊκή κουλτούρα.
Έχω λοιπόν μέσα μου αυτό το Μιλάνο με το Φουτουρισμό, την Olivetti, την αγάπη στη μηχανή, τα κινήματα, την εύφορη πεδιάδα του Πάδου. Έχω πιστέψει και ακολουθήσει τη Gestalt, τη δύναμη που δίνουν στο μυαλό και ακολούθως στο χέρι σου οι θεωρίες του Rudolf Arnheim του Gyorgy Kepes, του Augusto Garau. Έχω δει τα χρώματα μέσα από τα μάτια του Johannes Itten και έχω βασίσει τη μετέπειτα δουλειά μου σε όλα αυτά.
Πιστεύω λοιπόν πως αν κάποιος δει τη δουλειά μου του 1992 και του 2018 θα δει πως υπάρχει άμεση σύνδεση. Ίσως να μην έφυγα ποτέ από το Μιλανέζικο design, εφόσον ως Έλληνας ένιωθα πολύ οικεία εκεί. Φυσικά αυτό που ταυτόχρονα μαθαίναμε από τους δασκάλους μας ήταν να έχουμε τα μάτια μας ανοικτά. Και το πιο δυνατό. Αφού περάσαμε δύο χρόνια με πολύ σκληρές και άκαμπτες θεωρίες στο τέλος μας ζήτησαν να τις σκίσουμε και να φτιάξουμε τις δικές μας.
Έχετε περάσει από διάφορα στάδια στην επαγγελματική σας καριέρα. Διδάξατε σε σχολές τη γραφιστική τέχνη, περάσατε στη διαφήμιση και γίνατε γνωστός από διάφορες διαφημιστικές δουλειές σας μέσω του διαφημιστικού γραφείου σας με έδρα την Αθήνα, με πελάτες τους οποίους θα ζήλευαν πολλοί. Τα τελευταία χρόνια και αφού έχετε αφήσει την έδρα σας, την Αθήνα, σας βρίσκουμε στην Κύπρο σε πιο “μοναχικούς ” δημιουργικούς δρόμους. Τι σας έκανε να αλλάξετε πορεία?
Μότο: “αν θέλεις να επιτύχεις και να βγάλεις χρήματα, χρησιμοποίησε τη δουλειά άλλων”.
Δεν αισθάνομαι πως έχω αλλάξει πολύ όλα αυτά τα χρόνια. Πάντα το ίδιο έκανα. Περνούσα όλη τη μέρα μου με δημιουργία. Το μόνο που κατά καιρούς δοκίμαζα ήταν το επιχειρηματικό μου μοντέλο. Πριν 20 χρόνια ακολουθούσα μια νουθεσία που έλεγε “αν θέλεις να επιτύχεις και να βγάλεις χρήματα, χρησιμοποίησε τη δουλειά άλλων”. Έτσι προσπαθούσα να μεγαλώσω το γραφείο μου, να προσλάβω άλλον έναν υπάλληλο, να πάρω άλλη μια δουλειά για να του δώσω και άλλη μία για τον επόμενο κλπ. Κάποιο πρωί ξύπνησα και ενώ υποτίθεται πως το γραφείο μου μεγάλωνε εγώ δεν ήμουν ευτυχισμένος και δεν ήθελα να πάω στη δουλειά μου. Δε θα διασκέδαζα τη μέρα μου. Δεν ανυπομονούσα να τη ζήσω. Ο λόγος είναι πως ήμουν πολύ επιχειρηματίας και ελάχιστα δημιουργός. Η μέρα μου είχε επαφές με πελάτες, πολύ Ελληνική γραφειοκρατία, λογαριασμούς, τράπεζες, εφορίες… Ζήλευα τους υπαλλήλους μου που κάθονταν και δημιουργούσαν όσο εγώ έτρεχα ή κουβέντιαζα δουλειές. Και ταυτόχρονα κατανοούσα πως για να πάει καλά αυτό το μοντέλο χρειαζόταν να είμαι καλός μάνατζερ. Κι εγώ δεν ήμουν.
Ούτε τις γνώσεις της οργάνωσης και της διοίκησης είχα, αλλά ούτε ήθελα να τις μάθω. Δεν ήταν αυτό που με ευχαριστούσε. Αποφάσισα λοιπόν πως αποκλείεται να ζήσω την υπόλοιπη ζωή μου κάνοντας κάτι που δε μου αρέσει. Είχα επιλέξει το design γιατί ήμουν designer από τα 5 μου. Γιατί έφτιαχνα περιοδικά από αυτή την ηλικία. Είχα καταφέρει να σπουδάσω αυτό που αγάπησα και να βγάζω το ψωμί μου από αυτό. Ας ήταν λοιπόν και λιγότερο. Θα το έβγαζα από το design. Όχι από τις business.
Αποφάσισα λοιπόν να κάνω ένα u turn. Είχα ήδη ανοιχτεί 1-2 χρόνια στην παγκόσμια αγορά όπου μπορούσα να έχω ένα πολύ ικανοποιητικό μεροκάματο. Θα έκλεινα λοιπόν το γραφείο μου, θα παραχωρούσα τους μέχρι τότε Έλληνες πελάτες μου στους συνεργάτες μου και θα γέμιζα τη μέρα μου μόνο με project τα οποία με ευχαριστούσαν. Ας μην έβγαζα ποτέ πολλά. Δεν πείραζε…
Αφοσιώθηκα λοιπόν σε μια πολύ μικρή αγορά, αυτή της ψηφιακής εικονογράφησης με συγκεκριμένες προδιαγραφές, αυτές της υψηλής πολυπλοκότητας και της δικής μου οπτικής γλώσσας.
Επενδύω ατέλειωτο χρόνο στην έρευνα και τελειοποίηση μιας τεχνικής
Το μοντέλο μου δεν ήταν πλέον το να βρίσκω έναν πελάτη και να αναζητώ την καλύτερη λύση για αυτόν. Αυτό ήταν για μένα πολύ δαπανηρό σε χρόνο και καθόλου αποδοτικό κι οικονομικά. Αντίθετα αυτό που αποφάσισα να κάνω είναι να αναπτύσσω τις δικές μου συγκεκριμένες λύσεις για συγκεκριμένα προβλήματα. Όποιοι πελάτες ένιωθαν πως τις είχαν ανάγκη έρχονταν σε εμένα για αυτές και μόνο. Το μοντέλο μου δηλαδή είχε πολύ R&D (research & developement) και μετά παραμετροποίηση και προσωποποίηση στις συγκεκριμένες ανάγκες ενός πελάτη. Μπορεί λοιπόν να επενδύω ατελείωτο χρόνο στην έρευνα και τελειοποίηση μιας τεχνικής αλλά αυτό το κάνω για να είναι χρήσιμο σε πολλές μετέπειτα εφαρμογές.
Τα όχι και τα ναι- Το μάθημα που πήρα από το Steve Jobs
Αποφάσισα επίσης να πετάξω από πάνω μου όσες περισσότερες άχρηστες κι αποπροσανατολιστικές δραστηριότητες μπορούσα. Δε θα έκανα πλέον πολλά. Θα έκανα λίγα και καλά. Ένα μεγάλο μάθημα το πήρα από το Steve Jobs που έλεγε πως είναι εξίσου περήφανος για τα ΟΧΙ που έχει πει η Apple όσο και για τα ΝΑΙ. Μια εταιρία όπως η δική μας, έλεγε ο Τζομπς, ξεκινάει και μπορεί να ξεκινήσει αναρίθμητα project. Δεν τις ταιριάζουν όλα όμως. Και δε μπορεί να είναι καλή σε όλα. Το να μάθω λοιπόν να λέω ΟΧΙ σε κάποιες ιδέες, προκειμένου να εστιάσω σε άλλες ήταν μια άσκηση με την οποία καταπιάστηκα. Δεν είναι εύκολο. Αλλά με δεδομένο τον πεπερασμένο χρόνο μας η επιλογή και η προτεραιοποίηση είναι η μεγαλύτερη δεξιότητα που μπορεί να αναπτύξει κανείς.
Κάπως έτσι ήρθα και στην Κύπρο. Και κάπως έτσι ζω στην όμορφη Πάφο. Αυτό που χρειαζόμουν ήταν μια έδρα που να μου απελευθερώσει χρόνο και ενέργεια για δημιουργία.
Δυστυχώς η Ελλάδα, όσο και αν την αγαπώ και τη σκέφτομαι καθημερινά, είναι ένας τόπος με δαιδαλώδη οργάνωση και δομές που σου απορροφούν καθημερινά πόρους από τη δημιουργία. Οι άνθρωποι που επιχειρούν σε ένα τόσο δύσκολο περιβάλλον είναι κυριολεκτικά ήρωες. Το να έχεις να λύσεις καθημερινά τόσα προβλήματα μπορεί να σου ακονίζει το μυαλό αλλά τελικά σε εξαντλεί και σε μεγάλο βαθμό είναι ματαιοπονία. Δεν είναι λογικό να χάνεις μέρες και εβδομάδες για να πάρεις μια απλή βεβαίωση και βέβαια δε γίνεται να τσακώνεσαι καθημερινά για τα πιο απλά πράγματα. Υπήρξα …ήρωας για πολλά χρόνια. Κάποια στιγμή ένιωσα πως δε θέλω άλλο. Όλοι έχουμε όρια.
Έτσι επέλεξα την Κύπρο που είναι μια Ελλάδα με καλύτερη οργάνωση. Ένας φίλος μου λέει πως οι Κύπριοι είναι Έλληνες με roundabouts. Έτσι είναι. Η Κύπρος έχει όλα αυτά τα Ελληνικά στοιχεία αλλά έχει και μια διοίκηση που καταλαβαίνει από δημιουργία. Και μια κουλτούρα διαλόγου που στην Ελλάδα είναι ανύπαρκτη. Οι Κύπριοι συζητούν και ακούς επιχείρηματα. Οι Ελλαδίτες φωνάζουν, τσακώνονται και ακούς θόρυβο. Κρίμα δηλαδή, αλλά αυτό συμβαίνει. Κι εγώ είμαι πολύ Ελλαδίτης. Πολύ συγκρουσιακός ακόμη. Αλλά στην Κύπρο μαθαίνω να χαλαρώνω και να ακούω. Ειδικά όταν όποιος μιλάει το κάνει πρακτικά, χωρίς υστεροβουλία ή αρνητισμό. Η Κύπρος είναι μια αξιοζήλευτη αγορά. Ένα μικρό, σχετικά άγονο νησί που καταφέρνει όμως να είναι βάση για απίστευτες δραστηριότητες. Οι Κύπριοι καταφέρνουν να αναβάζουν την αξία των asset τους και να είναι χρήσιμοι σε μια παγκόσμια αγορά. Αυτό είναι κυριολεκτικά ευφυές, το λες και δαιμόνιο. Χαίρομαι πάρα πολύ να είμαι μέρος τους. Κι ας υπάρχει φυσικά πάντα μια γλυκόπικρη νοσταλγία για την Ελλάδα. Όπως και για τους Κύπριους όμως έτσι και για μένα η Ελλάδα είναι ιδέα. Κι όσο μένω εδώ τόσο πιο γλυκειά κι ιδανική φαντάζει.
Μεγάλη επιτυχία για εσάς ως επαγγελματίας γραφίστας, είναι ότι έχετε καταφέρει να μεταφέρετε την βάση των εργασιών σας , έξω από τα σύνορα της Ελλάδας και της Κύπρου. Τρανταχτό παράδειγμα αναγνωρισιμότητας της δουλειάς σας και στο πρόσωπο σας ως designer, είναι η δημιουργία σας του ιδρυτή της Apple, Στιβ Τζομπς και του προέδρου της HΠΑ Μπάρακ Οπάμα. Μπορείτε να μας μιλήσετε λίγο για τις δουλειές σας αυτές αλλά και πως έχουν σημαδέψει την μετέπειτα πορεία σας σχεδιαστικά?
Κάποια πράγματα στη ζωή τυχαίνουν. Και μετά πρέπει να τα αναλύσεις, να καταλάβεις γιατί έτυχαν και να μάθεις από αυτό. Η επιτυχία των μωσαϊκών με το Steve Jobs ήταν τυχαία. Εγώ αγαπούσα τα μωσαϊκά και ενδιαφερόμουν πολύ για τον Τζόμπς. Είχα αφιερώσει τόσο στα μωσαϊκά όσο και στον ιδρυτή της Apple μια 10ετία τουλάχιστον μελέτης. Από τις αρχές των 90s πειραματιζόμουν με τη μηχανική τέχνη, την επανάληψη, το “ρυθμό” όπως έλεγε ο Di Salvatore και τα μωσαϊκά. Από τα τέλη των 80s είχα ένα μεγάλο ενδιαφέρον για αυτό τον ατίθασο και αντιφατικό άνθρωπο που είχε δημιουργήσει μια επανάσταση, ένα θρίαμβο για να εκδιωχθεί από αυτόν και να περιπλανηθεί στον κόσμο και τις επιχειρηματικές προσπάθειες. Ακούγεται υπερβολικό αλλά έχω διαβάσει περισσότερες από 18 βιογραφίες του και στη βιβλιοθήκη μου θα βρει κανείς περισσότερα των 70 βιβλίων για την ιστορία της Apple και της Silicon Valley. Για μένα η κοιλάδα του πυριττίου στην Καλιφόρνια είναι το σύγχρονο Παρίσι του μεσοπολέμου ή η Αθήνα του Περικλή. Είναι ο τόπος που συμβαίνουν όλα. Είναι το Αιγαίο του Ελύτη. Και η τέχνη των Ascii art, του Ansi art των ψηφιακών μωσαϊκών και τα αναρίθμητα παρακλάδια τους είναι ο σύγχρονος κυβισμός και φουτουρισμός. Είναι η ωδή στη μηχανή και την ευφυία.
Τα ψηφιακά μωσαϊκά του Steve Jobs και του Μπαράκ Ομπάμα
Με βάση όλα αυτά λοιπόν δημιουργούσα επί χρόνια πορτραίτα του Steve Jobs πειραματιζόμενος. Όλη η προσπάθεια ήταν να ξεπεράσω ένα τεχνικό περιορισμό και να καταφέρω να τελειοποιήσω μια παράμετρο των μωσαϊκών. Δεν προσπαθούσα να το κάνω δουλειά, ούτε καν τέχνη. Απλά μάθαινα κι εξέφραζα την εκτίμησή μου σε ένα άνθρωπο που παρακολουθούσα. Κι όλα αυτά τα δημοσίευα online, εφόσον πίστευα πολύ στη δύναμη της κοινότητας. Στο να συνδιαλέγεσαι με άλλους δημιουργούς κι ανθρώπους με παρόμοιες ανησυχίες. Μιλούσα σε συνέδρια, έγραφα άρθρα σε περιοδικά και φυσικά με τη γέννηση των social media μπορούσα πλέον να επικοινωνώ αμφίδρομα με ένα μεγάλο κοινό.
Ήρθε λοιπόν κάποια στιγμή ο Κέβιν, ένα 15χρονο παιδί από το Γκουάμ, πήρε τη δουλειά μου και τη δημοσίευσε στο Digg.com. Ήταν το 2006 και εκείνο τον καιρό το Digg ήταν μια από τις πιο σημαντικές πρώτες σελίδες του Internet. Όλη η Silicon Valley αλλά και κάθε ανήσυχος άνθρωπος το παρακολουθούσε. Ο 15χρονος φίλος μου ήταν μάλλον δικτυωμένος καλά και το μωσαϊκό πορτραίτο του Στηβ Τζομπς που επέλεξε να δημιοσιεύσει μάλλον άρεσε. Το πόστ πήγε στην πρώτη σελίδα και έφερε χιλιάδες κλικ πίσω σε μένα. Κάποια από αυτά ήταν από τα σωστά άτομα. Έτσι πλέον η δουλειά μου είχε γίνει viral αλλά κυρίως είχε προσεγγίσει παγκόσμια ΜΜΕ, διαφημιστικές, εταιρίες κολλοσσούς κλπ.
Τη δημοσίευση αυτή ακολούθησαν προτάσεις για συνεργασία. Η συγκυρία, παρότι θλιβερή, ήταν ιδανική για μένα. Ο Στηβ Τζομπς ήταν τότε άρρωστος και τα μέσα που κάλυπταν την ασθένειά του δεν είχαν καν τη δυνατότητα να έχουν πρόσφατες φωτογραφίες του. Έπρεπε λοιπόν να χρησιμοποιήσουν εικονογραφήσεις για τα άρθρα τους. Και εγώ είχα πολλές. Και μάλιστα με ένα καινοτομικό τρόπο που ακολουθούσε τη βασική αρχή της gestalt. To όλον είναι μεγαλύτερο από την απλή απαρίθμηση των μερών. Έτσι και τα μωσαϊκά μου είχαν το όλον Στηβ Τζομπς φτιαγμένο από τις δικές του δημιουργίες. Ήταν πραγματικά η κατάλληλη δουλειά στην κατάλληλη εποχή. Με έφερε λοιπόν στα μάτια του μεγάλου παγκόσμιου κοινού. Κι ύστερα ακολούθησαν μια σειρά προτάσεις για μεγάλες διαφημιστικές καμπάνιες. Ikea, Toyota, Nike, Gatorade …
Αυτό που φυσικά κατανοούσα είναι πως η επιτυχία για να συνεχιστεί πρέπει αρχικά να κατανοηθεί και φυσικά να εμπλουτιστεί. Κατάλαβα λοιπόν πως αυτό που μου είχε ανοίξει τα μάτια του κοινού ήταν το μεγαλύτερο από μένα brand του Steve Jobs. Θα έπρεπε λοιπόν να προσπαθήσω να το επαναλάβω με άλλες προσωπικότητες. Όμως δεν ξεκίνησα να χρησιμοποιώ όποιον να’ναι, όπως πολλοί από τους μιμητές μου. Δεν έφτιαξα τον Έλβις και την Μέριλυν… 🙂 Όπως τα πορτραίτα του Steve Jobs στηρίζονταν στη πολυετή μελέτη του ανθρώπου και τα θετικά δικά μου συναισθήματα για αυτόν και την Apple έτσι και ό,τι θα έκανα από τότε κι εμπρός θα είχε ανάλογα χαρακτηριστικά.
Πήρα λοιπόν μερικές βασικές αποφάσεις: Θα εργαζόμουν μόνο για θετικά πρόσωπα. Μπορεί ο κόσμος κι η καθημερινότητα να είναι γεμάτη από προβλήματα κι αφορμές για διαμαρτυρία, όμως εγώ ήθελα να δώσω μόνο θετικά παραδείγματα ως απάντηση. Αρκετά με τη γκρίνια. Η πρόταση λείπει.
Αποφάσισα ακόμη να καταπιαστώ με πρόσωπα που θα μελετούσα και θα αποδεχόμουν ο ίδιος. Έτσι λοιπόν φιλοτέχνησα μια σειρά πορτραίτα που ονόμασα Heroes of the Electronic Revolution και είχαν φυσικά τους προτεργάτες της πληροφορικής επανάστασης. Την ίδια εποχή ήμουν οπαδός του γερουσιαστή Μπαράκ Ομπάμα από το Σικάγο που ήταν για μένα ο πιο σημαντικός πολιτικός της γενιάς μου. Οι ΗΠΑ, βασική υπερδύναμη και ηγέτης του δυτικού κόσμου, βρίσκονταν σε μια περίεργη εποχή που πολλοί έλεγαν πως δεν προμηνύει καλά. Μιλάω για το 2006-2007 χρονιές πριν την κρίση του Σεπτεμβρίου του 2008 και της κατάρρευσης του κόσμου μας όπως τον ξέραμε μέχρι τότε.
Ο Ομπάμα λοιπόν θα ήταν ο επόμενος Στηβ Τζομπς για μένα. Ένα άτομο να ερευνώ, να μαθαίνω, να στηρίζω. Όπως με το Στηβ Τζομπς ο Ομπάμα είχε οπαδούς. Κι ήταν για άλλη μια φορά εκείνοι που με στήριξαν. Αρχικά στάθηκε η μεγάλη μαζική οργάνωση Move On που χρησιμοποίησε τη δουλειά μου. Ένα grassroot κίνημα όπως το Move On ήταν ο καλύτερος τρόπος να συστηθώ στον κόσμο των δημοκρατικών. Μετά ήρθε η γλυκύτατη Yvette Jarvis, πρόεδρος τότε του Δημοκρατικού Κόμματος στην Ελλάδα που μου ζήτησε να συνεργαστούμε για την Ελληνική καμπάνια. Από την Ελλάδα η δουλειά έφυγε για την οργάνωση των Democrats Abroad που είναι το δίκτυο των Δημοκρατικών παγκόσμια. Το πιο αστείο ήταν όταν εκεί κοντά στις εκλογές η Υβέτ με ρώτησε αν ψήφισα. Της απάντησα λοιπόν πως όχι και πως δε θα μπορούσα εφόσον δεν είμαι Αμερικανός πολίτης. Αυτό δημιουργούσε μια μικρή κρίση, μιας και δεν είχα λοιπόν το δικαίωμα να χαρίζω τη δουλειά μου στο κόμμα κι εκείνο έπρεπε να με πληρώσει. Και όχι απλά κάτι συμβολικό, μιας και θα μπορούσαν οι αυστηροί αμερικανικοί νόμοι να το θεωρήσουν παράτυπο. Έτσι οι Δημοκρατικοί αναγκάστηκαν να με πληρώσουν κάποιο ποσόν για τη δουλειά μου.
Φυσικά το να γίνεις μέρος – έστω και μικρό – μιας τέτοιας καμπάνιας είναι κάτι που σε σημαδεύει. Κυρίως γιατί περνάς όμορφες στιγμές. Δε θα ξεχάσω ποτέ τη βραδυά της εκλογής του Ομπάμα. Όπως και δε θα ξεχάσω ποτέ το πόσο πολύ δικαιωμένος αισθάνθηκα για την επιλογή μου σε όλη του την προεδρία. Είναι ίσως η μόνη μου πολιτική επιλογή που νιώθω πως με δικαίωσε. Η πολιτική δεν είναι εύκολο πράγμα και οι ηγέτες δεν είναι θαυματοποιοί. Ένας θετικός πολιτικός είναι εκείνος που παρέδωσε πρόοδο και θετικό ισοζύγιο.
Αυτό που χαρακτηρίζει την δουλειά σας, είναι η δημιουργική απόδοση ενός θέματος και συγκεκριμένα την προσωπογραφία, μέσω της μωσαϊκής δόμισης. Πως έχει γεννηθεί αυτή η ιδέα του μωσαϊκού ?
Η ιδέα του μωσαϊκού είναι πανάρχαια. Φτιάχνεις κάτι από κάτι άλλο. Δημιουργείς μια σχέση ανάμεσα στο όλον και το μέρος. Η ανθρωπότητα έχει να επιδείξει άπειρα αριστουργήματα αυτής της τέχνης σε κάθε πολιτισμό κι εποχή. Ύστερα κάθε εικόνα είναι ένα μωσαϊκό. Όπως και κάθε αντικείμενο και κάθε υποκείμενο. Όλα είναι ένα μωσαϊκό, εφόσον όλα αποτελούνται από κάτι άλλο. Τα μωσαϊκά λοιπόν δεν είναι απλά μια καλή καλλιτεχνική ιδέα. Είναι η ίδια η φύση. Σε βοηθούν να την κατανοήσεις και να βρεις τις σχέσεις, ουσιαστικές ή αλληγορικές που ενυπάρχουν ανάμεσα σε σύνολα κι επιμέρους στοιχεία που τα απαρτίζουν.
Μωσαϊκά φυσικά δεν είναι μόνον οι προσωπογραφίες. Στην ιστορία της τέχνης τα θέματα είναι ποικίλα. Η δική μου δουλειά απλά είναι ανθρωποκεντρική. Για μένα το βασικό θέμα είναι ο άνθρωπος, είναι η ζωή. Δεν ξέρω ακριβώς το γιατί αλλά είναι ελάχιστα τα έργα μου που δεν εικονογραφούν ένα άνθρωπο. Υπάρχουν και κάποια με ζώα, αλλά και πάλι στο βάθος κι αυτά είναι ανθρωποκεντρικά, μιας κι είναι οι συμβολικές ιδιότητες των ζώων που εξαίρω. Έχω και κάποια ελάχιστα έργα που είναι τοπία, αλλά κι αυτά απασχολούνται με το αστικό τοπίο, την πόλη. Που κι αυτή τελικά ανθρωποκεντρική είναι.
Βρίσκω πως το μωσαϊκό μπορεί να διηγηθεί ιστορίες. Να πει τόσα πολλά σε τόσα επίπεδα. Και στα πορτραίτα μπορεί να περιγράψει τις δραστηριότητες, τις δημιουργίες και τα σύμβολα του ατόμου.
Ψηφιακό μωσαϊκό και ο Τραμπ – Πανεύκολο θέμα ο πλανητάρχης!
Μια πρόσφατη δουλειά σας που έχει δει τα φώτα της δημοσιότητας, είναι το πορτρέτο του Ντόναλτ Τραμπ. Είναι η πρώτη φορά που έχετε ασχοληθεί με το πρόσωπο του Τραμπ. Στην πορεία της δημιουργίας του έργου αυτού, υπήρχε κάτι που σας έχει δυσκολέψει?
Ο Τράμπ είναι ένα πανεύκολο θέμα. Σχεδόν κάθε τι το κυκλικό με ένα περίεργο κίτρινο μαλλί μπορεί να μοιάζει στον Τραμπ ή να εκφράσει τον Τραμπ. Το μόνο δύσκολο είναι πως εγώ δεν τον συμπεριλαμβάνω στους θετικούς ανθρώπους και κατά κάποιον τρόπο παραβαίνω την αρχή μου όταν καταπιάνομαι μαζί του. Φυσικά αυτή ήταν μια κατά παραγγελία εργασία κι όχι μια δική μου πρωτοβουλία.
Από την άλλη ο Τράμπ είναι ένα σημείο των καιρών. Ζούμε σε μια ταραγμένη, πολύ ενδιαφέρουσα αλλά και πολύ ανήσυχη εποχή που μεγάλες δυνάμεις επιλέγουν να αντιπροσωπεύονται από ηγέτες που εκφράζουν το απόλυτο και συχνά το αγενές. Η αγένια, η απρέπεια, η σκληρότητα και η κτηνώδης συμπεριφορά μοιάζει να συγχαίεται με τη δύναμη ή την ισχύ. Φοβάμαι πως ανήκω σε μιαν άλλην εποχή και κουλτούρα που τείνει να είναι η μειοψηφία. Θέλω να ελπίζω πως μιας και η ζωή κάνει κύκλους η φάση που βρισκόμαστε σήμερα θα ξεπεραστεί, αλλά για την ώρα εδώ είμαστε. Και πρέπει να καταγράψουμε ίσως όλο αυτό με ένα τρόπο.
Το συγκεκριμένο μωσαΪκό πορτραίτο έγινε για το The Hollywood Reporter που είναι ένα περιοδικό που ενημερώνει τη βιομηχανία του θεάματος. Για αυτό τον πελάτη συνήθιζα να εικονογραφό δημιουργούς του Χόλλυγουντ αλλά τώρα η παραγγελία έλεγε Τραμπ. Ως επαγγελματίας το είδα σαν μια πρόκληση. Καλώς ή κακώς το αποτέλεσμα έφερε θετικές κριτικές και άρα κάτι καλό βγήκε.
Η πρώτη ατομική έκθεση!
Endless Summer, είναι ο τίτλος της πρώτης σας ατομικής έκθεσης στην Κύπρο. Ήδη το κοινό της Πάφου είχε την χαρά να την θαυμάσει. Τώρα, ταξιδεύει στην Λευκωσία και συγκεκριμένα στην γκαλερί The Collection Gallery. Πως έχει γεννηθεί ο τίτλος της έκθεσης σας και τι θέλατε να αποδώσετε ως καλλιτέχνης και ως visual desiner που είστε, μέσα από την έκθεση αυτή?
Αυτή είναι η πιο προσωπική δουλειά μου. Ουσιαστικά είναι ο εαυτός μου κι οι σκέψεις μου για τη ζωή. Η σειρά Endless Summer ξεκίνησε όταν πρωτοεγκαταστάθηκα στην Κύπρο. Κύριος λόγος ήταν η αναζήτηση σε προσωπικό επίπεδο ενός κυριολεκτικού και μεταφορικού ατελείωτου καλοκαιριού. Είναι εκείνα τα θέματα που περιγράφουν αλλά και συμβολίζουν τη χαρά του καλοκαιριού, της ανάπαυλας, της πλεύσης, της ζέστης και της δροσιάς.
Ύστερα όμως είναι και το αποτέλεσμα της παρατήρησης του κόσμου στην Πάφο. Ζώντας σε ένα θέρετρο με τουρισμό 12 μήνες το χρόνο εκ των οποίων οι 9 σχεδόν καλοκαιρινοί βρίσκεσαι καθημερινά σε επαφή με τον αδειούχο, τον τουρίστα, τον άνθρωπο που περνάει τις διακοπές του. Παρατηρώ λοιπόν εκατοντάδες ανθρώπους να περπατούν καθημερινά πάνω κάτω στον παραλιακό πεζόδρομο. Ζευγάρια, οικογένειες, νέους, γέρους, παιδιά… Τους βλέπω να φωτογραφίζουν τα πάντα και να φωτογραφίζονται. Σκέφτομαι πόσο πραγματικά χαρούμενοι είναι, πόσο ευτυχισμένοι. Αναρωτιέμαι πόσες από αυτές τις φωτογραφίες με χαμόγελα και ιδανικό σκηνικό θα τις ξαναδούν. Πόσες θα κρατήσουν, θα επιβιώσουν στο χρόνο. Φοβάμαι πως η απάντηση είναι λίγες.
Σκέφτομαι πως οι φωτογραφίες μας ακολουθούν πρότυπα. Φόρμες που προβλήθηκαν στη διαφήμιση και μας έκαναν να αναζητούμε μια επανάληψη αυτού που είδαμε ως υπόδειγμα. Ακολουθούμε το σινεμά, τη διαφήμιση, τη μόδα και ό,τι άλλο προβάλλεται ως τρόπος να ζήσουμε τη ζωή μας. Το εξιδανικεύουμε και το αποζητούμε. Κάνουμε θυσίες για να το υπηρετήσουμε αλλά τελικά δεν είναι καθόλου σίγουρο αν είναι τόσο φωτείνο και χαρούμενο όσο νομίζαμε. Δεν ξέρουμε αν κρατάει ή μάλλον δεν κρατάει πολύ. Προκύπτουν μια σειρά ερωτήματα λοιπόν.
Σε πρώτη ανάγνωση τα έργα μου εικονογραφούν μια επιφανειακή, μια διαφημιστική χαρά. Κοπέλες παίζουν με μια πλαστική μπάλα ή πλέουν σε κάποιο φουσκωτό παιχνίδι. Ζευγάρια χαίρονται τη θάλασσα ή μοιράζονται ένα αναψυκτιοκό. Πόσες όμως από τις γλυκειές κοπέλες μου που είναι δανεισμένες από διαφημίσει των 50s ζούν ακόμη. Πόσο όμορφες είναι; Πόσα ζευγάρια είναι ακόμη μαζί ή έζησαν ευτυχισμένα; Δεν έχω φυσικά τις απαντήσεις. Απλά σκέφτομαι πως η επόμενη ανάγνωση στο έργο μου είναι πως η στιγμή που απεικονίζεται είναι διαφημιστικά όμορφη. Το πόσο πραγματικά χαρούμενοι και για πόσο ήταν οι πρωταγωνιστές της είναι αμφίβολο. Μένει να δοκιμαστεί στο χρόνο. Όμως η προσοχή μου επιστρέφει στη στιγμή. Γιατί πέρα από τη διάρκεια είναι αυτή που έχει σημασία. Το καλοκαίρι δεν είναι τελικά ατελείωτο. Και στην Κύπρο έρχεται χειμώνας. Και στη ζωή. Αλλά ό,τι ζήσουμε μπορεί να κρατάει το καλοκαίρι αιώνιο.
Κύπρος και γραφιστική επικοινωνία
Ζώντας πια στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια, πως βλέπετε την γραφιστική επικοινωνία εδώ? θα μπορούσαμε να μιλάμε για “κυπριακό ντιζάιν” στην γραφιστική ?
Η Κύπρος έχει σίγουρα μια αξιόλογη σχολή design. Eίναι μάλλον νέα όμως κι έχει βήματα να κάνει. Γνωρίζοντας σιγά σιγά πρόσωπα και πράγματα στο νησί θα έλεγα πως υπάρχει σπουδαίο ταλέντο και διάθεση. Η αγορά όμως κυρίως της μικρομεσαίας επιχείρησης δεν έχει κατανοήσει την αξία του σχεδιασμού. Βλέπει κανείς εξαιρετικές προσπάθειες δίπλα σε κακής ποιότητας και έτσι ο μέσος όρος είναι ένα ασανσέρ. Το πιο μεγάλο πρόβλημα της Κύπρου είναι το μέγεθος της αγοράς και η νησιωτικότητά της. Μια μικρή αγορά δίνει λίγες ευκαιρίες και ένα νησί σε κρατάει σε απόσταση από μητροπόλεις.
Αν όμως το παρόν έχει διάφορα θέματα είμαι όμως πολύ αισιόδοξος για το μέλλον του Κυπριακού design. Καταρχήν υπάρχει μια κοσμογωνία στην εκπαίδευση σε τριτοβάθμιο επίπεδο που θα βοηθήσει. Είμαι σε επαφή με τη δουλειά που γίνεται στα Πανεπιστήμια – δημόσια και ιδιωτικά – και δεν μπορώ παρά να θαυμάζω το έργο τους. Φυσικά υπάρχει πολύ ακόμη δουλειά να γίνει σε θεσμούς και εκπαιδευτικές δραστηριότητες αλλά είναι πάλι πολύ ελπιδοφόρες προσπάθειες όπως αυτές του I Love Graphic, του Graphic Stories της Ένωσης Γραφιστών του Creative Club και πολλών ακόμη μονάδων κι ομάδων που προσπαθούν να διαμορφώσουν και να προσφέρουν στη δημιουργία μιας στέρεας πλατφόρμας για διάλογο και παιδεία.
Η αγορά της Κύπρου μπορεί να είναι μικρή όμως οι Κύπριοι είμαστε εξωστρεφείς και όπως δημιουργήσαμε ένα επιχειρηματικό κέντρο που εξυπηρετεί πελάτες από όλη την Ευρώπη, τη Μέση Ανατολή και πρόσφατα πολύ πέραν αυτών σε χώρες όπως η Ινδία, η Κίνα ή Βραζιλία, έτσι και οι Κύπριοι designer μπορούν να εξυπηρετήσουν μια διεθνή αγορά με όλο και πιο χαλαρά σύνορα.
Η έκθεση του Χάρη Τσέβη “Endless Summer” εγκαινιάζεται στις 14 Νοεμβρίου στην γκαλερί The Collection Gallery στη Λευκωσία , από τον Υπουργό Οικονομικών της Κύπρου κύριο Χάρη Γεωργιάδη. Διάρκεια μέχρι τις 15 Δεκεμβρίου. Πληροφορίες τηλ. 22256663.
